4 Şubat 2012 Cumartesi

Çek Kanunu değişiklikleri

Sevgili arkadaşlar,

O karlı günlerden sonra güneşli bir cumartesiye uyandık şükür, fakat ben evde Çek Kanunu çalışıyorum. Kafayı hukukla mı bozdum yoksa bildiğin (dışarı çıkmaya) üşengeç miyim takdiri size bırakıyorum, ama neticede kendim için endişelenmiyor değilim. Ara sıra yemime suyuma bakın la ahaha of tamam sustum.

Şöyle yapayım istiyorum, eski kanunu yazayım, yenilikleri üzerine işleyeyim. Hem neyin ne olduğunu görmek anlamında faydalı olur. Kendi notlarımı gerektiği yerlerde belirteceğim, sorularım ve özel önem verdiğim yerleri yeşil yazdım...

Ayrıca, buyrun bu kanunun eski hali: http://www.alomaliye.com/2009/5941_cek_kanunu.htm
Bu da dünkü mükerrer'de yayınlanan değişiklik kanunu: http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/02/20120204.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/02/20120204.htm

  • Madde 2/2: Bankalar, çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin adlî sicil TC Merkez Bankası kayıtlarını, açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı, pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini, vergi kimlik numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtlarını, esnaf ve sanatkâr olanların ise esnaf ve sanatkâr sicili kayıtlarını almak ve çek hesabının kapatılması hâlinde bunları, hesabın kapatıldığı tarihten itibaren on yıl süreyle saklamakla yükümlüdür."
Aşağıda göreceğimiz üzere, karşılıksız çekte adli ceza kalktı. O yüzden yasaklılık adli sicilde değil TCMB kayıtlarında olacak.
  • Madde 2/7'ye d bendi eklendi. Artık çek defterinin her bir yaprağına, çekin basıldığı tarih de eklenecek.
Yine aşağıda bir yerlerde konusu geçecek, çekin basıldığı tarih önemli. Tutarlılık düzenlemesi bu da.
  • Madde 3/3'te, muhatap bankanın sorumlu olduğu miktarlar güncellenmiş. 600 liralar hem bin olmuş. Güncelleme bu yani.
  • Madde 3'e 9. fıkra eklenmiş. Diyor ki,  "Çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren beş yıl içinde ibraz edilmemesi hâlinde, muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erer.”
İşte baskı tarihi bu yüzden önemli. Yani bu mesele borçlu/alacaklıdan çok bankayla alakalı gibi görünüyor ama anlamadığım şeyler var... Şimdi çek artık uygulamada "görüldüğünce vadeli" olmaktan çıktı evet. Ama normalde, görüldüğünde vadeli olduğu için, ben bugün çek yazıp üzerine 10.04.2012 tarihi atsam, zamanaşımı da o günden başlamalıydı. (Bu arada, bu tarihten önce ibraz ettiğimiz zaman tam olarak ne oluyor bi açıklayan olur mu? Unuttum ben bunları hep ve "her şeyi" bilmediğim için çok mutsuzum.) 

Fakat elimdeki çek defterinin baskı tarihi atıyorum 01.06.2011. O tarihten beri aynı defteri kullanıyorum. Fakat zamanaşımının basılma tarihinden başlamasıyla keşide tarihinden başlaması arasında neredeyse bir yıllık fark var. Ki daha fazla da olabilir. "Viva la banka" yani.

Ya arkadaş, ne bitmez aşkınız varmış şu bankalarla ya. "Böyledir sizin sevdanız."

Bu arada, kimse kalkıp da "Ama Borçlar Kanunu'nda aleyhlerine değişiklikler yapıldı bikbik" demesin. Geçici onlar hep. Koca İİK ve Çek Kanunu bankalara çalışıyor, ki SPK mevzuatını filan bilmediğim için onları konuşmuyorum. Borçlar daha bi "vatandaş" kanunu, önce bi "bize göresini" gösterdiler, değişir o da yakın zamanda. 
  • Madde 3/6:  (6) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil kısmî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, Cumhuriyet başsavcılığına şikâyette talepte bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin aslı bu mercilere gönderilir.
Cezai sorumluluk kalktığı için savcıdan ne talep edeceğimizi henüz bilmiyorum. Okuyalım görelim...
  • Madde 5'de değişen fıkraları olduğu gibi alıyorum izninizle, en esaslı değişiklikler burada:
Ceza sorumluluğu, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı
             MADDE 5 – (1) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adlî para cezası, çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder. Bu davalar, çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür.
 Yeni birinci fıkra:
Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılması hâlinde, altı ay içinde hamilin talepte bulunması üzerine, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi hakkında, çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da çek hesabı sahibinin yahut talepte bulunanın yerleşim yeri Cumhuriyet savcısı tarafından, her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir. Bu fıkra hükmüne göre çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı, karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekin düzenlenmesi suretiyle dolandırıcılık, belgede sahtecilik veya başka bir suçun işlenmesi hâlinde de verilir.”
Evet demek ki savcıdan bu yasaklama kararını vermesini talep ediyormuşuz... Artık adli bir ceza olmadığı için mahkeme kararından söz edilmemesi tutarlı. Bu karara karşı kanun yolu olarak, aşağıda göreceğimiz üzere, Kabahatler Kanunu'nu işletiyoruz. 


Artı, karşılıksız çek diye bir "suç" artık yok ama bunun "dolandırıcılık" olarak nitelenmesinin sınırı nedir? Bunu açıklayan olursa sevinirim. Sahtecilikten farklı olduğu kesin tamam da, dolandırıcılık nerede başlıyor; bu konu önemli. Devlet "kıyak yapıyorum" diyor ama karşımıza geçip "karşılıksız çekten değil ama bu sefer dolandırıcılıktan alıyorum seni" diyecekse, bunu bilelim lütfen. Ayrıca "başka bir suç" nedir? Salt karşılıksız çek düzenlemekle başka nasıl bir suç oluşabilir? Gerçekten soruyorum.
             (2) Birinci fıkra hükmüne göre çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması hâlinde, bu tüzel kişinin malî işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür.
Bu fıkranın kaldırılmasındaki mantığı anlamadım. Çek karşılığını bulundurmakla yükümlü olan kim o zaman? Ya da, adli cezanın kalkmış olmasından bu yükümlülüğün de mi kalktığını anlamalıyız?
             (3) Çek hesabı sahibi gerçek kişi, kendisi adına çek düzenlemek üzere bir başkasını temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kişinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi hâlinde, bu çekten dolayı hukukî ve cezaî sorumluluk hukukî sorumluluk ile idarî yaptırım sorumluluğu çek hesabı sahibine aittir.
             (4) Karşılıksız çek düzenleyen, adına karşılıksız çek düzenlenen ve ileri düzenleme tarihli çek üzerinde yazılı tarihe göre kanunî ibraz süresi içinde ibrazında, karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmayan gerçek ve tüzel kişi hakkında, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının talebi üzerine, sulh ceza hâkimi tarafından, kovuşturma evresinde resen mahkeme tarafından, karşılıksız çıkan her bir çekle ilgili olarak, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir.
Artık bu işleri savcı yaptığı için değişiklik mantıklı.

5-6-7 ve 8'de değişiklik yok.
             (9) Karşılıksız kalan bir çekle ilgili olarak yapılan soruşturma veya kovuşturma neticesinde;
             a) Cumhuriyet savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına,
             b) Mahkeme tarafından, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın düşmesi veya davanın reddine,
             karar verilmesi hâlinde, aynı kararda, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasına da karar verilir. Bu karar, kesinleşmesi hâlinde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına sekizinci fıkradaki usullere göre bildirilir ve ilân olunur.
             (10) Koruma tedbiri olarak verilen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına yapılan itirazın kabulü hâlinde, bu kararla ilgili olarak da sekizinci fıkradaki bildirim ve yayımlanma usulü izlenir.
Fıkranın yeni hali:
Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına karşı yapılacak başvuru ve itirazlar hakkında, 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun kanun yoluna ilişkin hükümleri uygulanır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına karşı yapılan başvurunun kabulü hâlinde, bu kararla ilgili olarak da sekizinci fıkradaki bildirim ve yayımlanma usulü izlenir.
Kabahatler Kanunu'na bakamadım şimdi, bilahare kurcalarım onu da. Ama itirazı sulh ceza'ya götürüyoruz diye anlıyorum bunu ben.

             (11) Birinci fıkrada tanımlanan suç nedeniyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına, ön ödemeye ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 297 nci maddesinin üçüncü fıkrasındaki tebliğnamenin tebliğine ilişkin hükümler uygulanmaz.
  • ALTINCI MADDEDEKİ DEĞİŞİKLİK ÖNEMLİ, TİKKAT!!
Maddedeki soruşturma kovuşturma falan filan gibi tüm süreçler kalkmış!!! Kısa ve öz olarak diyor ki: 
Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödenmesi hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı Cumhuriyet savcısı tarafından kaldırılır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırıldığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına 5 inci maddenin sekizinci fıkrasındaki usullere göre bildirilir ve ilân olunur.
Maddenin eski halinde, "tamamen ödenmesi halinde..."den sonra hala bir ton konuşuyordu. Şimdi ödemenin tamamlanması halinde, benim anladığım, savcılık'a "bak ben ödedim" diyor ve yasağın kaldırılmasını sağlıyoruz.

Tamamı ödenmemiş çekler hakkında şöyle olacak bu arada; artık bu işler mahkemeye gitmeyeceği için davalar düşecek. Temyizdeki dosyalar da mahkemelerine geri dönecek ve sorumlulular hakkında yukarıda sözünü ettiğimiz idari yaptırımlar uygulanacak. Hakkında devam eden bir dava ya da kesinleşen bir karar bulunmadığı için de, kimsenin GBT sıkıntısı olmayacak. Önceden verilip kesinleşen cezaların da mahkemeler tarafından tekrar ele alınması ve düşürülmesi gerekiyor. Yani, infaz edilmekte ya da infazına henüz başlanmamış olan cezalar da düşecek. Fakat bu konuda, hükümlülerin veya vekillerinin takipte olması lazım, mahkemenin ele alma sürecini takip etmez de gözden kaçarsanız, sonradan canınız sıkılmasın. (Bilgi için Arin Abi'ye teşekkür ederim. :) )
  • Madde 7/9 Hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi, bu aykırılığı içeren her bir çekle ilgili olarak, bir yıla kadar hapis üçyüz Türk Lirasından üçbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.
Yani hapse girmeyecek, idari para ile cezalandırılacaksınız.
  • Şöyle bir geçici madde eklenmiş, "31/12/2017 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir." - Niye ki o tarihe kadar? Sonrasında serbest mi olacak? 
Şimdilik bu kadar. Tamam güneş batıyor ama hiç olmazsa öğleden sonrayı kaçırmayayım...

Çok sevgiler,
Göksun.

2 yorum:

  1. dolandırıcılık olarak nitelendirilmesi için sahte, dışarıda bastırılmış, çoğaltılmış bir çekle işlem yapılması gerekir. bunu banka gözden kaçırabilir, savcılık atlayabilir, uzak ihtimal banka çalışanı da bu işe ön ayak olabilir. karşılıksız çeki düzenleyen kişiye imzanın kendisine ait olup olmadığı sorulduğunda imza inkarında bulunursa eğer zaten bu husus bankaya sorulur, ortaya çıkar. hem resmi belgede sahtecilik hem de dolandırıcılıktan tck 212 maddesiyle içtima edilir, her iki davayı da açabilir savcı.

    yeni çek yasası tamamen şirketleri korumaya yönelik gibi duruyor. vatandaş yine kendisine çek karşılığını ödemeyip üzerine bir de nanik yapan borçluya karşı bir yaptırımda bulunulmasını talep edemeyecek. icra konusunda zaten sıkıntılar var. ortada adamın işi gücü kalmadıysa ve sadece evi varsa eve hacze gidemiyorsunuz.

    daha enteresan örnekleri de var; maden ayrıştırmada kullanılan kimyasalları ithal eden bir vatandaş bunları madenci bir işletmeye satıyor ve karşılığında 800.000 tl çek alıyor. ancak çekler karşılıksız çıkıyor ve hepsi alacaklı vatandaşın elinde patlıyor. çek kanunu düzenlemesi yetmezmiş gibi maden kanunu adında özel bir kanun var. 41 maddesinde madene ya da içerisinden çıkarılmış cevhere ihtiyati tedbir, haciz konulamayacağı hükmü var. kimyasal ithalatçısı vatandaş haliyle batıyor, diğer yanda madenci işletme en ufak bir aksama olmadan işlerine devam ediyor.

    7/9 hamiline çek kısmı bana her zaman tuhaf gelmiştir. kobilerin belki de tamamına yakını hatır çekleri veya hamiline yazarak tanıdığı, sürekli alışveriş yaptığı diğer alacaklıya çekleri hamiline yazarak veriyor. zaten adam çek gibi bir olguya pek güvenmiyor, üstüne bir de ceza alınca sudan çıkmış balığa dönüyor mahkeme salonunda. çok örneğini gördüm.

    sonuç olarak yen içek yasası birçok kişinin işine yarayacak. alacağını tahsil edemeyen vatandaş "başka çarem kalmadı" düşüncesiyle mafya, tefeci tiplerle iletişime geçecek. mantar gibi mafyalar türeyecek, alacağını tahsil edemeyen işletme sahipleri köprünün yolunu tutacak ve sair. üzücü haliyle.

    biraz karmaşık oldu ama az da olsa bir katkım olduysa mutlu olurum. blog çok güzel, sürekli takip ediyorum. sevgiler.

    YanıtlaSil
  2. merhaba,

    "az da olsa bir katkı" ne demek, çok acayip büyük bir katkı bu sizinki :)
    ben çek ya da başka herhangi bir şeyin uygulamasını fazla yapamadığım için bu tür yorumlardan uzak kalıyorum, o yüzden değerlendirmeleriniz benim için çok feci önemli :)

    beğeni ve takip için ayrıca teşekkür ederim, her zaman bekleriz :)

    çok sevgiler :)

    YanıtlaSil